• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حاکمیت خدا (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



در آیات قرآن اعتقاد به حاکمیت خداوند، مستلزم تقواپیشگی انسان ذکر شده است.



خداوند، حاکم و فرمانروای مطلق هستی:
«قل انی علی بینة من ربی وکذبتم به ما عندی ما تستعجلون به ان الحکم الا لله یقص الحق وهو خیر الفـصلین؛ بگو: من دلیل روشنی از پروردگارم دارم؛ و شما آن را تکذیب کرده‌اید! آنچه شما در باره آن (از نزول عذاب الهی) عجله دارید، به دست من نیست! حکم و فرمان، تنها از آنِ خداست! حق را از باطل جدا می‌کند، و او بهترین جداکننده (حق از باطل) است». بینة در اصل به چیزى مى‌گویند که میان دو شى ء فاصله و جدائى مى‌افکند به گونهاى که دیگر هیچگونه اتصال و آمیزش با هم نداشته باشند، سپس به دلیل روشن و آشکار نیز گفته شده، از این نظر که حق و باطل را کاملا از هم جدا مى‌کند.
در اصطلاح فقهى اگر چه (بینة) به شهادت دو نفر عادل گفته مى‌شود ولى معنى لغوى آن کاملا وسیع است و شهادت دو عادل یکى از مصداقهاى آن مى‌باشد و اگر به معجزات بینة گفته مى‌شود باز از همین نظر است که حق را از باطل جدا مى‌کند و اگر به آیات و احکام الهى بینة گفته مى‌شود باز به عنوان مصداق این معنى وسیع است.
«ما تعبدون من دونه الا اسماء سمیتموها انتم وءاباؤکم ما انزل الله بها من سلطـن ان الحکم الا لله امر الا تعبدوا الا ایاه ذلک الدین القیم ولـکن اکثر الناس لا یعلمون؛ این معبودهایی که غیر از خدا می‌پرستید، چیزی جز اسمهائی (بی‌مسمّا) که شما و پدرانتان آنها را خدا نامیده‌اید، نیست؛ خداوند هیچ دلیلی بر آن نازل نکرده؛ حکم تنها از آن خداست؛ فرمان داده که غیر از او را نپرستید! این است آیین پابرجا؛ ولی بیشتر مردم نمی‌دانند!».

۱.۱ - حکومت خداوند

«وقال یـبنی لا تدخلوا من باب وحد وادخلوا من ابوب متفرقة وما اغنی عنکم من الله من شیء ان الحکم الا لله علیه توکلت وعلیه فلیتوکل المتوکلون؛ و (هنگامی که می‌خواستند حرکت کنند، یعقوب) گفت: فرزندان من! از یک در وارد نشوید؛ بلکه از درهای متفرّق وارد گردید (تا توجه مردم به سوی شما جلب نشود)! و (من با این دستور،) نمی‌توانم حادثه‌ای را که از سوی خدا حتمی است، از شما دفع کنم! حکم و فرمان، تنها از آنِ خداست! بر او توکّل کرده‌ام؛ و همه متوکّلان باید بر او توکّل کنند!».
«او لم یروا انا ناتی الارض ننقصها من اطرافها والله یحکم لا معقب لحکمه...؛ یا ندیدند که ما پیوسته به سراغ زمین می‌آییم و از اطراف (و جوانب) آن کم می‌کنیم؟! (و جامعه‌ها، تمدّنها، و دانشمندان تدریجاً از میان می‌روند.) و خداوند حکومت می‌کند؛ و هیچ کس را یارای جلوگیری یا ردّ احکام او نیست؛ و او سریع الحساب است!».
«وقل الحمد لله الذی لم یتخذ ولدا ولم یکن له شریک فی الملک ولم یکن له ولی من الذل وکبره تکبیرا؛ و بگو: ستایش برای خداوندی است که نه فرزندی برای خود انتخاب کرده، و نه شریکی در حکومت دارد، و نه بخاطر ضعف و ذلّت، (حامی و) سرپرستی برای اوست!» و او را بسیار بزرگ بشمار!».
«قل الله اعلم بما لبثوا له غیب السمـوت والارض... ما لهم من دونه من ولی ولا یشرک فی حکمه احدا؛ بگو: خداوند از مدّت توقفشان آگاهتر است؛ غیب آسمانها و زمین از آن اوست! راستی چه بینا و شنواست! آنها هیچ ولیّ و سرپرستی جز او ندارند! و او هیچ کس را در حکم خود شرکت نمی‌دهد!».
«فتعــلی الله الملک الحق...؛ پس بلندمرتبه است خداوندی که سلطان حقّ است! پس نسبت به (تلاوت) قرآن عجله مکن، پیش از آنکه وحی آن بر تو تمام شود؛ و بگو: پروردگارا! علم مرا افزون کن!».

۱.۲ - پناه بی‌پناهان

«قل من بیده ملکوت کل شیء وهو یجیر ولا یجار علیه ان کنتم تعلمون• سیقولون لله قل فانی تسحرون؛ بگو: اگر می‌دانید، چه کسی حکومت همه موجودات را در دست دارد، و به بی پناهان پناه می‌دهد، و نیاز به پناه‌دادن ندارد؟!• خواهند گفت: (همه اینها) از آن خداست. بگو: با این حال چگونه می‌گویید سحر شده‌اید (و این سخنان سحر و افسون است)؟!».
«فتعــلی الله الملک الحق لا الـه الا هو رب العرش الکریم؛ پس برتر است خداوندی که فرمانروای حقّ است (از اینکه شما را بی‌هدف آفریده باشد)! معبودی جز او نیست؛ و او پروردگار عرش کریم است!».
«یولج الیل فی النهار ویولج النهار فی الیل وسخر الشمس والقمر کل یجری لاجل مسمی ذلکم الله ربکم له الملک والذین تدعون من دونه ما یملکون من قطمیر؛ او شب را در روز داخل می‌کند و روز را در شب؛ و خورشید و ماه را مسخّر (شما) کرده، هر یک تا سرآمد معیّنی به حرکت خود ادامه می‌دهد؛ این است خداوند، پروردگار شما؛ حاکمیّت (در سراسر عالم) از آن اوست: و کسانی را که جز او می‌خوانید (و می‌پرستید) حتی به اندازه پوست نازک هسته خرما مالک نیستند!».
«.. ذلکم الله ربکم له الملک لا الـه الا هو...؛ او شما را از یک نفس آفرید، و همسرش را از (باقیمانده گِل) او خلق کرد؛ و برای شما هشت زوج از چهارپایان ایجاد کرد؛ او شما را در شکم مادرانتان آفرینشی بعد از آفرینش دیگر، در میان تاریکیهای سه گانه، می‌بخشد! این است خداوند، پروردگار شما که حکومت (عالم هستی) از آن اوست؛ هیچ معبودی جز او نیست؛ پس چگونه از راه حق منحرف می‌شوید؟!».
«هو الله الذی لا الـه الا هو الملک القدوس السلـم المؤمن المهیمن العزیز الجبار المتکبر سبحـن الله عما یشرکون؛ و خدایی است که معبودی جز او نیست، حاکم و مالک اصلی اوست، از هر عیب منزّه است، به کسی یتم نمی‌کند، امنیّت بخش است، مراقب همه چیز است، قدرتمندی شکست‌ناپذیر که با اراده نافذ خود هر امری را اصلاح می‌کند، و شایسته عظمت است؛ خداوند منزّه است از آنچه شریک برای او قرارمی‌دهند!».
«یسبح لله ما فی السمـوت وما فی الارض الملک القدوس العزیز الحکیم؛ آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است همواره تسبیح خدا می‌گویند، خداوندی که مالک و حاکم است و از هر عیب و نقصی مبرا، و عزیز و حکیم است!».


آثار حاکمیت خدا از نظر قرآن به شرح زیر است.

۲.۱ - استعاذه

توجه به حاکمیت خدا، برانگیزاننده انسان به پناه بردن او، از شر وسوسه‌های شیاطین انس و جن:
«قل اعوذ برب الناس• ملک الناس• من شر الوسواس الخناس• الذی یوسوس فی صدور الناس• من الجنة والناس؛ بگو: پناه می‌برم به پروردگار مردم• به مالک و حاکم مردم•... از شرّ وسوسه‌گر پنهانکار• از شرّ وسوسه‌گر پنهانکار• خواه از جنّ باشد یا از انسان!».

۲.۲ - برکت

خیر و برکت، برخاسته از حاکمیت مطلق و انحصاری خداوند بر جهان:
«ان ربکم الله الذی خلق السمـوت والارض فی ستة ایام ثم استوی علی العرش یغشی الیل النهار یطلبه حثیثـا والشمس والقمر والنجوم مسخرت بامره الا له الخلق والامر تبارک الله رب العــلمین؛ پروردگار شما، خداوندی است که آسمانها و زمین را در شش روز (شش دوران‌) آفرید؛ سپس به تدبیر جهان هستی پرداخت؛ با (پرده تاریک) شب، روز را می پوشاند؛ و شب به دنبال روز، به سرعت در حرکت است؛ و خورشید و ماه و ستارگان را آفرید، که مسخّر فرمان او هستند. آگاه باشید که آفرینش و تدبیر (جهان)، از آن او (و به فرمان او) ست! پر برکت (و زوال‌ناپذیر) است خداوندی که پروردگار جهانیان است!».
«تبارک الذی نزل الفرقان... • الذی له ملک السمـوت والارض ولم یتخذ ولدا ولم یکن له شریک فی الملک وخلق کل شیء فقدره تقدیرا؛ زوال ناپذیر و پر برکت است کسی که قرآن را بر بنده‌اش نازل کرد تا بیم‌دهنده جهانیان باشد• خداوندی که حکومت آسمانها و زمین از آن اوست، و فرزندی برای خود انتخاب نکرد، و همتایی در حکومت و مالکیّت ندارد، و همه چیز را آفرید، و به دقّت اندازه‌گیری نمود!».
«وتبارک الذی له ملک السمـوت والارض وما بینهما وعنده علم الساعة والیه ترجعون؛ پر برکت و پایدار است کسی که حکومت آسمانها و زمین و آنچه در میان آن دو است از آن اوست؛ و آگاهی از قیام قیامت نزد اوست و به سوی او بازگردانده می‌شوید!». این آیه شریفه ثنایى است بر خداى تعالى به داشتن خیر کثیر، چون معناى مبارک بودن این است که محل صدور خیر کثیر باشد.
و هر یک از صفات سه گانه‌اى که در آیه شریفه آمده، حجتى است مستقل بر یگانگى خدا در ربوبیت. اما مالک بودنش براى همه عالم روشن است و احتیاج به استدلال ندارد، چون براى کسى اثبات ربوبیت مى‌شود که مالک باشد تا بتواند ملک خود را تدبیر کند، و اما کسى که مالک نیست معنا ندارد مدبر باشد. و اما اینکه علم به قیامت را منحصر در خداى تعالى کرده، دلیل آن نیز روشن است، براى اینکه قیامت عبارت است از منزل نهایى که تمام موجودات به سوى آن در حرکتند، و چگونه ممکن است کسى مدبر همه عالم باشد ولى از منتهى الیه سیر مخلوقات خود اطلاعى نداشته باشد. پس خداى تعالى یگانه رب موجودات است، نه آن خدایانى که مشرکین ادعاء مى‌کنند. و اما اینکه فرمود موجودات به سوى او بازگشت مى‌کنند، دلیلش این است که برگشتن به سوى خداى تعالى به خاطر حساب و جزاء است، و حساب و جزاء، آخرین مرحله تدبیر است، و معلوم است کسى که تدبیر عالم به دست او است رجوع عالم نیز به سوى او است، و کسى که تدبیر و رجوع بسوى او است ربوبیت هم از آن او است.
«تبـرک الذی بیده الملک وهو علی کل شیء قدیر؛ پربرکت و زوال‌ناپذیر است کسی که حکومت جهان هستی به دست اوست، و او بر هر چیز تواناست».

۲.۳ - بطلان الوهیت غیرخدا

سلطنت خدا بر تمام موجودات و انسانها، دلیل بطلان ادعای الوهیت برای غیرخدا:
«لقد کفر الذین قالوا ان الله هو المسیح ابن مریم قل فمن یملک من الله شیــا ان اراد ان یهلک المسیح ابن مریم وامه ومن فی الارض جمیعـا ولله ملک السمـوت والارض وما بینهما یخلق ما یشاء والله علی کل شیء قدیر؛ آنها که گفتند: خدا، همان مسیح بن مریم است، بطور مسلّم کافر شدند؛ بگو: اگر خدا بخواهد مسیح بن مریم و مادرش و همه کسانی را که روی زمین هستند هلاک کند، چه کسی می‌تواند جلوگیری کند؟ (آری،) حکومت آسمانها و زمین، و آنچه میان آن دو قرار دارد از آن خداست؛ هر چه بخواهد، می‌آفریند؛ (حتّی انسانی بدون پدر، مانند مسیح؛) و او، بر هر چیزی تواناست».

۲.۴ - تسبیح

فرمانروایی خدا، مقتضی تسبیح گویی موجودات برای او:
«الم تر ان الله یسبح له من فی السمـوت و الارض والطیر صـفـت کل قد علم صلاته وتسبیحه والله علیم بما یفعلون• ولله ملک السمـوت والارض والی الله المصیر؛ آیا ندیدی تمام آنان که در آسمانها و زمینند برای خدا تسبیح می‌کنند، و همچنین پرندگان به هنگامی که بر فراز آسمان بال گسترده‌اند؟! هر یک از آنها نماز و تسبیح خود را می‌داند؛ و خداوند به آنچه انجام میدهند داناست!• و از برای خداست حکومت و مالکیّت آسمانها و زمین؛ و بازگشت (تمامی موجودات) بسوی اوست!».
«فسبحـن الذی بیده ملکوت کل شیء والیه ترجعون؛ پس منزّه است خداوندی که مالکیّت و حاکمیّت همه چیز در دست اوست؛ و شما را به سوی او بازمی‌گردانند!».
«سبح لله ما فی السمـوت والارض وهو العزیز الحکیم• له ملک السمـوت والارض یحیی ویمیت وهو علی کل شیء قدیر؛ آنچه در آسمانها و زمین است برای خدا تسبیح می‌گویند؛ و او عزیز و حکیم است• مالکیّت (و حاکمیّت) آسمانها و زمین از آن اوست؛ زنده می‌کند و می‌میراند؛ و او بر هر چیز توانا است!».
«یسبح لله ما فی السمـوت وما فی الارض الملک القدوس العزیز الحکیم؛ آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است همواره تسبیح خدا می‌گویند، خداوندی که مالک و حاکم است و از هر عیب و نقصی مبرا، و عزیز و حکیم است!».
«یسبح لله ما فی السمـوت وما فی الارض له الملک وله الحمد وهو علی کل شیء قدیر؛ آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است برای خدا تسبیح می‌گویند؛ مالکیت و حکومت از آن اوست و ستایش از آن او؛ و او بر همه چیز تواناست!».

۲.۵ - ثبوت معاد

فرمان روایی مطلق و حاکمیت خدا، از دلایل معاد :
«... ولله ملک السمـوت والارض وما بینهما والیه المصیر؛ یهود و نصاری گفتند: ما، فرزندان خدا و دوستان (خاصّ) او هستیم. بگو: پس چرا شما را در برابر گناهانتان مجازات می‌کند؟! بلکه شما هم بشری هستید از مخلوقاتی که آفریده؛ هر کس را بخواهد (و شایسته بداند)، می‌بخشد؛ و هر کس را بخواهد (و مستحق بداند)، مجازات می‌کند؛ و حکومت آسمانها و زمین و آنچه در میان آنهاست، از آن اوست؛ و بازگشت همه موجودات، به سوی اوست».
«افحسبتم انما خلقنـکم عبثـا وانکم الینا لا ترجعون• فتعــلی الله الملک الحق لا الـه الا هو رب العرش الکریم؛ آیا گمان کردید شما را بیهوده آفریده‌ایم، و بسوی ما باز نمی‌گردید؟• پس برتر است خداوندی که فرمانروای حقّ است (از اینکه شما را بی‌هدف آفریده باشد)! معبودی جز او نیست؛ و او پروردگار عرش کریم است!».
«ولله ملک السمـوت والارض والی الله المصیر؛ و از برای خداست حکومت و مالکیّت آسمانها و زمین؛ و بازگشت (تمامی موجودات) بسوی اوست!».
«فسبحـن الذی بیده ملکوت کل شیء والیه ترجعون؛ پس منزّه است خداوندی که مالکیّت و حاکمیّت همه چیز در دست اوست؛ و شما را به سوی او بازمی‌گردانند!».
«وتبارک الذی له ملک السمـوت والارض وما بینهما وعنده علم الساعة والیه ترجعونه‌ی؛ پر برکت و پایدار است کسی که حکومت آسمانها و زمین و آنچه در میان آن دو است از آن اوست؛ و آگاهی از قیام قیامت نزد اوست و به سوی او بازگردانده می‌شوید!».
«ولله ملک السمـوت والارض ویوم تقوم الساعة یومئذ یخسر المبطـلون؛ مالکیّت و حاکمیّت آسمانها و زمین برای خداست؛ و آن روز که قیامت برپا شود اهل باطل زیان می‌بینند!».
«سبح لله ما فی السمـوت والارض وهو العزیز الحکیم• له ملک السمـوت والارض یحیی ویمیت وهو علی کل شیء قدیر• له ملک السمـوت والارض والی الله ترجع الامور؛ آنچه در آسمانها و زمین است برای خدا تسبیح می‌گویند؛ و او عزیز و حکیم است• مالکیّت (و حاکمیّت) آسمانها و زمین از آن اوست؛ زنده می‌کند و می‌میراند؛ و او بر هر چیز توانا است!• مالکیّت آسمانها و زمین از آن اوست؛ و همه کارها به سوی او بازمی‌گردد».

۲.۶ - جنسیت فرزندان

حاکمیت مطلق خداوند در جهان هستی، پشتوانه اجرای مشیت او در آفرینش و نوع جنسیت فرزندان:
«لله ملک السمـوت والارض یخلق ما یشاء یهب لمن یشاء انـثـا ویهب لمن یشاء الذکور• او یزوجهم ذکرانـا وانـثـا ویجعل من یشاء عقیمـا انه علیم قدیر؛ مالکیّت و حاکمیّت آسمانها و زمین از آن خداست؛ هر چه را بخواهد می‌آفریند؛ به هر کس اراده کند دختر می‌بخشد و به هر کس بخواهد پسر• یا (اگر بخواهد) پسر و دختر -هر دو- را برای آنان جمع میکند و هر کس را بخواهد عقیم می‌گذارد؛ زیرا که او دانا و قادر است».

۲.۷ - حکومت

حکومت انسانها، پرتوی از حاکمیت خدا:
«وقال لهم نبیهم ان الله قد بعث لکم طالوت ملکـا قالوا انی یکون له الملک علینا ونحن احق بالملک منه ولم یؤت سعة من المال قال ان الله اصطفـه علیکم وزاده بسطة فی العلم والجسم والله یؤتی ملکه من یشاء...؛ و پیامبرشان به آنها گفت: خداوند (طالوت) را برای زمامداری شما مبعوث (و انتخاب) کرده است. گفتند: چگونه او بر ما حکومت کند، با اینکه ما از او شایسته‌تریم، و او ثروت زیادی ندارد؟! گفت: خدا او را بر شما برگزیده، و او را در علم و (قدرت) جسم، وسعت بخشیده است. خداوند، ملکش را به هر کس بخواهد، می‌بخشد؛ و احسان خداوند، وسیع است؛ و (از لیاقت افراد برای منصب‌ها) آگاه است».
«قل اللهم مــلک الملک تؤتی الملک من تشاء وتنزع الملک ممن تشاء وتعز من تشاء وتذل من تشاء بیدک الخیر انک علی کل شیء قدیر؛ بگو: بارالها! مالک حکومتها تویی؛ به هر کس بخواهی، حکومت می‌بخشی؛ و از هر کس بخواهی، حکومت را می‌گیری؛ هر کس را بخواهی، عزت می‌دهی؛ و هر که را بخواهی خوار می‌کنی. تمام خوبیها به دست توست؛ تو بر هر چیزی قادری».

۲.۸ - خلقت

حاکمیت مطلق خدا بر هستی، دلیل توانایی او بر هر نوع آفرینش: مانند آفرینش عیسی (علیه‌السلام) بدون پدر:
«لقد کفر الذین قالوا ان الله هو المسیح ابن مریم قل فمن یملک من الله شیــا ان اراد ان یهلک المسیح ابن مریم وامه ومن فی الارض جمیعـا ولله ملک السمـوت والارض وما بینهما یخلق ما یشاء والله علی کل شیء قدیر؛ آنها که گفتند: خدا، همان مسیح بن مریم است، بطور مسلّم کافر شدند؛ بگو: اگر خدا بخواهد مسیح بن مریم و مادرش و همه کسانی را که روی زمین هستند هلاک کند، چه کسی می‌تواند جلوگیری کند؟ (آری،) حکومت آسمانها و زمین، و آنچه میان آن دو قرار دارد از آن خداست؛ هر چه بخواهد، می‌آفریند؛ (حتّی انسانی بدون پدر، مانند مسیح؛) و او، بر هر چیزی تواناست».

۲.۹ - رسالت

حاکمیت مطلق خدا، مقتضی فرستادن پیامبران برای هدایت مردم:
«قل یـایها الناس انی رسول الله الیکم جمیعـا الذی له ملک السمـوت والارض...؛ بگو: ای مردم! من فرستاده خدا به سوی همه شما هستم؛ همان خدایی که حکومت آسمانها و زمین، از آن اوست؛ معبودی جز او نیست؛ زنده می‌کند و می‌میراند؛ پس ایمان بیاورید به خدا و فرستاده‌اش، آن پیامبر درس نخوانده‌ای که به خدا و کلماتش ایمان دارد؛ و از او پیروی کنید تا هدایت یابید!»
«یسبح لله ما فی السمـوت وما فی الارض الملک القدوس العزیز الحکیم• هو الذی بعث فی الامیین رسولا منهم یتلوا علیهم ءایـته ویزکیهم ویعلمهم الکتـب والحکمة وان کانوا من قبل لفی ضلـل مبین؛ آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است همواره تسبیح خدا می‌گویند، خداوندی که مالک و حاکم است و از هر عیب و نقصی مبرا، و عزیز و حکیم است!• و کسی است که در میان جمعیت درس نخوانده رسولی از خودشان برانگیخت که آیاتش را بر آنها می‌خواند و آنها را تزکیه می‌کند و به آنان کتاب (قرآن) و حکمت می‌آموزد هر چند پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند!».

۲.۱۰ - شناخت خدا

حاکمیت و فرمانروایی خدا بر موجودات، زمینه و دلیلی برای شناخت یگانگی خدا:
«الم تعلم ان الله له ملک السمـوت والارض وما لکم من دون الله من ولی ولا نصیر؛ آیا نمی‌دانستی که حکومت آسمانها و زمین، از آن خداست؟! (و حق دارد هر گونه تغییر و تبدیلی در احکام خود طبق مصالح بدهد؟!) و جز خدا، ولی و یاوری برای شما نیست. (و اوست که مصلحت شما را می‌داند و تعیین می‌کند)».
«ولله ملک السمـوت والارض والله علی کل شیء قدیر؛ و حکومت آسمانها و زمین، از آن خداست؛ و خدا بر همه چیز تواناست».
«... ولله ملک السمـوت والارض وما بینهما یخلق ما یشاء والله علی کل شیء قدیر؛ آنها که گفتند: خدا، همان مسیح بن مریم است، بطور مسلّم کافر شدند؛ بگو: اگر خدا بخواهد مسیح بن مریم و مادرش و همه کسانی را که روی زمین هستند هلاک کند، چه کسی می‌تواند جلوگیری کند؟ (آری،) حکومت آسمانها و زمین، و آنچه میان آن دو قرار دارد از آن خداست؛ هر چه بخواهد، می‌آفریند؛ (حتّی انسانی بدون پدر، مانند مسیح؛) و او، بر هر چیزی تواناست».

۲.۱۰.۱ - قدرت الهی

«الم تعلم ان الله له ملک السمـوت والارض یعذب من یشاء ویغفر لمن یشاء والله علی کل شیء قدیر؛ آیا نمی‌دانی که حکومت و فرمانروائی آسمانها و زمین از آن خداست؟ هر کس را بخواهد (و مستحق بداند)، کیفر می‌کند؛ و هر کس را بخواهد و شایسته بداند، می‌بخشد؛ و خداوند بر هر چیزی قادر است». خداى سبحان بعد از آنکه مالک آسمانها و زمین است، و بعد از آنکه هر مالکى مى‌تواند در مملکت و ما یملک خود و در رعیت و ملک خود هر حکمى که دوست مى‌دارد بکند، و هر اراده‌اى که بکند چه عذاب باشد و چه رحمت به کرسى بنشاند، یکى از عذاب و یکى دیگر را آمرزش بدهد، تا ببینى حکمت و مصلحت چه اقتضا کند، پس او مى تواند سارق و سارقه را اگر توبه نکنند عذاب کند و اگر توبه کنند بیامرزد.
«لله ملک السمـوت والارض وما فیهن وهو علی کل شیء قدیر؛ حکومت آسمانها و زمین و آنچه در آنهاست، از آن خداست؛ و او بر هر چیزی تواناست».
«... انی رسول الله الیکم جمیعـا الذی له ملک السمـوت والارض لا الـه الا هو...؛ بگو: ای مردم! من فرستاده خدا به سوی همه شما هستم؛ همان خدایی که حکومت آسمانها و زمین، از آن اوست؛ معبودی جز او نیست؛ زنده می‌کند و می‌میراند؛ پس ایمان بیاورید به خدا و فرستاده‌اش، آن پیامبر درس نخوانده‌ای که به خدا و کلماتش ایمان دارد؛ و از او پیروی کنید تا هدایت یابید!».
«ان الله له ملک السمـوت والارض یحیی ویمیت وما لکم من دون الله من ولی ولا نصیر؛ حکومت آسمانها و زمین تنها از آن خداست؛ زنده می‌کند و می‌میراند؛ و جز خدا، ولیّ و یاوری ندارید!».
«قل من رب السمـوت والارض قل الله قل افاتخذتم من دونه اولیاء لا یملکون لانفسهم نفعـا ولا ضرا... ‌ام جعلوا لله شرکاء خلقوا کخلقه فتشـبه الخلق علیهم قل الله خــلق کل شیء وهو الوحد القهـر؛ بگو: چه کسی پروردگار آسمانها و زمین است؟ بگو: اللّه! (سپس) بگو: آیا اولیا (و خدایانی) غیر از او برای خود برگزیده‌اید که (حتّی) مالک سود و زیان خود نیستند (تا چه رسد به شما؟!) بگو: آیا نابینا و بینا یکسانند؟! یا ظلمتها و نور برابرند؟! آیا آنها همتایانی برای خدا قرار دادند بخاطر اینکه آنان همانند خدا آفرینشی داشتند، و این آفرینشها بر آنها مشتبه شده است؟! بگو: خدا خالق همه چیز است؛ و اوست یکتا و پیروز!».
«قل من بیده ملکوت کل شیء وهو یجیر ولا یجار علیه ان کنتم تعلمون• سیقولون لله قل فانی تسحرون؛ بگو: اگر می‌دانید، چه کسی حکومت همه موجودات را در دست دارد، و به بی پناهان پناه می‌دهد، و نیاز به پناه‌دادن ندارد؟!• خواهند گفت: (همه اینها) از آن خداست بگو: با این حال چگونه می‌گویید سحر شده‌اید (و این سخنان سحر و افسون است)؟!».
«الذی له ملک السمـوت والارض ولم یتخذ ولدا ولم یکن له شریک فی الملک وخلق کل شیء فقدره تقدیرا؛ خداوندی که حکومت آسمانها و زمین از آن اوست، و فرزندی برای خود انتخاب نکرد، و همتایی در حکومت و مالکیّت ندارد، و همه چیز را آفرید، و به دقّت اندازه‌گیری نمود!».

۲.۱۰.۲ - اراده خداوند

«لله ملک السمـوت والارض یخلق ما یشاء یهب لمن یشاء انـثـا ویهب لمن یشاء الذکور؛ مالکیّت و حاکمیّت آسمانها و زمین از آن خداست؛ هر چه را بخواهد می‌آفریند؛ به هر کس اراده کند دختر می‌بخشد و به هر کس بخواهد پسر».
«وتبارک الذی له ملک السمـوت والارض وما بینهما...؛ پر برکت و پایدار است کسی که حکومت آسمانها و زمین و آنچه در میان آن دو است از آن اوست؛ و آگاهی از قیام قیامت نزد اوست و به سوی او بازگردانده می‌شوید!».
«ولله ملک السمـوت والارض...؛ مالکیّت و حاکمیّت آسمانها و زمین برای خداست؛ و آن روز که قیامت برپا شود اهل باطل زیان می‌بینند!».
«ولله ملک السمـوت والارض یغفر لمن یشاء ویعذب من یشاء وکان الله غفورا رحیمـا؛ مالکیت و حاکمیت آسمانها و زمین از آن خداست؛ هر کس را بخواهد (و شایسته بداند) می‌بخشد، و هر کس را بخواهد مجازات می‌کند؛ و خداوند آمرزنده و رحیم است».
«وما نقموا منهم الا ان یؤمنوا بالله العزیز الحمید• الذی له ملک السمـوت والارض والله علی کل شیء شهید؛ آنها هیچ ایرادی بر مؤمنان نداشتند جز اینکه به خداوند عزیز و حمید ایمان آورده بودند• همان کسی که حکومت آسمانها و زمین از آن اوست و خداوند بر همه چیز گواه است!».

۲.۱۱ - قرآن

فرمانروایی مطلق خدا بر هستی، خاستگاه نزول قرآن:
«فتعــلی الله الملک الحق ولا تعجل بالقرءان من قبل ان یقضی الیک وحیه وقل رب زدنی علمـا؛ پس بلندمرتبه است خداوندی که سلطان حقّ است! پس نسبت به (تلاوت) قرآن عجله مکن، پیش از آنکه وحی آن بر تو تمام شود؛ و بگو: پروردگارا! علم مرا افزون کن!».
«تبارک الذی نزل الفرقان علی عبده لیکون للعــلمین نذیرا• الذی له ملک السمـوت والارض ولم یتخذ ولدا ولم یکن له شریک فی الملک وخلق کل شیء فقدره تقدیرا؛ زوال ناپذیر و پر برکت است کسی که قرآن را بر بنده‌اش نازل کرد تا بیم‌دهنده جهانیان باشد• خداوندی که حکومت آسمانها و زمین از آن اوست، و فرزندی برای خود انتخاب نکرد، و همتایی در حکومت و مالکیّت ندارد، و همه چیز را آفرید، و به دقّت اندازه‌گیری نمود!».

۲.۱۲ - کیفر

حاکمیت مطلق خدا، دلیل وابستگی کیفر هر انسان به خواست او:
«الم تعلم ان الله له ملک السمـوت والارض یعذب من یشاء ویغفر لمن یشاء والله علی کل شیء قدیر؛ آیا نمی‌دانی که حکومت و فرمانروائی آسمانها و زمین از آن خداست؟ هر کس را بخواهد (و مستحق بداند)، کیفر می‌کند؛ و هر کس را بخواهد و شایسته بداند، می‌بخشد؛ و خداوند بر هر چیزی قادر است».
«ولله ملک السمـوت والارض یغفر لمن یشاء ویعذب من یشاء وکان الله غفورا رحیمـا؛ مالکیت و حاکمیت آسمانها و زمین از آن خداست؛ هر کس را بخواهد (و شایسته بداند) می‌بخشد، و هر کس را بخواهد مجازات می‌کند؛ و خداوند آمرزنده و رحیم است».

۲.۱۲.۱ - قوانین کیفری

وضع و جعل قوانین کیفری برای متخلفان، برخاسته از حاکمیت خدا بر جهان:
«والسارق والسارقة فاقطعوا ایدیهما جزاء بما کسبا نکـلا من الله والله عزیز حکیم• الم تعلم ان الله له ملک السمـوت والارض یعذب من یشاء ویغفر لمن یشاء والله علی کل شیء قدیر؛ دست مرد دزد و زن دزد را، به کیفر عملی که انجام داده‌اند، بعنوان یک مجازات الهی، قطع کنید! و خداوند توانا و حکیم است•... آیا نمی‌دانی که حکومت و فرمانروائی آسمانها و زمین از آن خداست؟ هر کس را بخواهد (و مستحق بداند)، کیفر می‌کند؛ و هر کس را بخواهد و شایسته بداند، می‌بخشد؛ و خداوند بر هر چیزی قادر است».

۲.۱۲.۲ - سلطه خداوند

کیفر سخت کافران شکنجه گر، برخاسته از سلطه خداوند بر تمام هستی:
«... بالله العزیز الحمید• الذی له ملک السمـوت والارض والله علی کل شیء شهید• ان الذین فتنوا المؤمنین والمؤمنـت ثم لم یتوبوا فلهم عذاب جهنم ولهم عذاب الحریق• ان الذین ءامنوا وعملوا الصــلحـت... • ان بطش ربک لشدید؛ آنها هیچ ایرادی بر مؤمنان نداشتند جز اینکه به خداوند عزیز و حمید ایمان آورده بودند• همان کسی که حکومت آسمانها و زمین از آن اوست و خداوند بر همه چیز گواه است!• کسانی که مردان و زنان باایمان را شکنجه دادند سپس توبه نکردند، برای آنها عذاب دوزخ و عذاب آتش سوزان است!• و برای کسانی که ایمان آوردند و اعمال شایسته انجام دادند، باغهایی از بهشت است که نهرها زیر درختانش جاری است؛ و این نجات و پیروزی بزرگ است!• گرفتن قهرآمیز و مجازات پروردگارت به یقین بسیار شدید است!».

۲.۱۳ - مرگ

هلاکت و مرگ انسانها به فرمان خدا، از آثار حاکمیت مطلق او بر جهان:
«... قل فمن یملک من الله شیــا ان اراد ان یهلک المسیح ابن مریم وامه ومن فی الارض جمیعـا ولله ملک السمـوت والارض وما بینهما یخلق ما یشاء والله علی کل شیء قدیر؛ آنها که گفتند: خدا، همان مسیح بن مریم است، بطور مسلّم کافر شدند؛ بگو: اگر خدا بخواهد مسیح بن مریم و مادرش و همه کسانی را که روی زمین هستند هلاک کند، چه کسی می‌تواند جلوگیری کند؟ (آری،) حکومت آسمانها و زمین، و آنچه میان آن دو قرار دارد از آن خداست؛ هر چه بخواهد، می‌آفریند؛ (حتّی انسانی بدون پدر، مانند مسیح؛) و او، بر هر چیزی تواناست».

۲.۱۴ - مغفرت

حاکمیت مطلق خدا، دلیل وابستگی آمرزش هر انسان به مشیت او:
«فمن تاب من بعد ظـلمه واصلح فان الله یتوب علیه ان الله غفور رحیم• الم تعلم ان الله له ملک السمـوت والارض یعذب من یشاء ویغفر لمن یشاء والله علی کل شیء قدیر؛ اما آن کس که پس از ستم کردن، توبه و جبران نماید، خداوند توبه او را می‌پذیرد؛ (و از این مجازات؛ معاف می‌شود، زیرا) خداوند، آمرزنده و مهربان است• آیا نمی‌دانی که حکومت و فرمانروائی آسمانها و زمین از آن خداست؟ هر کس را بخواهد (و مستحق بداند)، کیفر می‌کند؛ و هر کس را بخواهد و شایسته بداند، می‌بخشد؛ و خداوند بر هر چیزی قادر است».
«ولله ملک السمـوت والارض یغفر لمن یشاء ویعذب من یشاء وکان الله غفورا رحیمـا؛ مالکیت و حاکمیت آسمانها و زمین از آن خداست؛ هر کس را بخواهد (و شایسته بداند) می‌بخشد، و هر کس را بخواهد مجازات می‌کند؛ و خداوند آمرزنده و رحیم است».

۲.۱۵ - هلاکت کافران

نابودی تدریجی کافران و کوتاه شدن سیطره آنان بر زمین، از آثار حاکمیت خدا:
«او لم یروا انا ناتی الارض ننقصها من اطرافها والله یحکم لا معقب لحکمه وهو سریع الحساب؛ آیا ندیدند که ما پیوسته به سراغ زمین می‌آییم و از اطراف (و جوانب) آن کم می‌کنیم؟! (و جامعه‌ها، تمدّنها، و دانشمندان تدریجاً از میان می‌روند.) و خداوند حکومت می‌کند؛ و هیچ کس را یارای جلوگیری یا ردّ احکام او نیست؛ و او سریع الحساب است!». (بر اساس یک قول تفسیری در آیه است. )


۱. انعام/سوره۶، آیه۵۷.    
۲. مکارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، ج۵، ص۲۶۳.    
۳. یوسف/سوره۱۲، آیه۴۰.    
۴. یوسف/سوره۱۲، آیه۶۷.    
۵. رعد/سوره۱۳، آیه۴۱.    
۶. مکارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، ج۱۰، ص۲۵۱.    
۷. اسراء/سوره۱۷، آیه۱۱۱.    
۸. کهف/سوره۱۸، آیه۲۶.    
۹. طه/سوره۲۰، آیه۱۱۴.    
۱۰. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۸۸.    
۱۱. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۸۹.    
۱۲. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۱۱۶.    
۱۳. فاطر/سوره۳۵، آیه۱۳.    
۱۴. زمر/سوره۳۹، آیه۶.    
۱۵. حشر/سوره۵۹، آیه۲۳.    
۱۶. جمعه/سوره۶۲، آیه۱.    
۱۷. ناس/سوره۱۱۴، آیه۱.    
۱۸. ناس/سوره۱۱۴، آیه۲.    
۱۹. ناس/سوره۱۱۴، آیه۴-۶.    
۲۰. اعراف/سوره۷، آیه۵۴.    
۲۱. فرقان/سوره۲۵، آیه۱.    
۲۲. فرقان/سوره۲۵، آیه۲.    
۲۳. زخرف/سوره۴۳، آیه۸۵.    
۲۴. طباطبائی، سیدمحمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۱۹۱.    
۲۵. ملک/سوره۶۷، آیه۱.    
۲۶. مائده/سوره۵، آیه۱۷.    
۲۷. نور/سوره۲۴، آیه۴۱.    
۲۸. نور/سوره۲۴، آیه۴۲.    
۲۹. یس/سوره۳۶، آیه۸۳.    
۳۰. حدید/سوره۵۷، آیه۱.    
۳۱. حدید/سوره۵۷، آیه۲.    
۳۲. جمعه/سوره۶۲، آیه۱.    
۳۳. تغابن/سوره۶۴، آیه۱.    
۳۴. مائده/سوره۵، آیه۱۸.    
۳۵. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۱۱۵.    
۳۶. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۱۱۶.    
۳۷. نور/سوره۲۴، آیه۴۲.    
۳۸. یس/سوره۳۶، آیه۸۳.    
۳۹. زخرف/سوره۴۳، آیه۸۵.    
۴۰. طباطبائی، سیدمحمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۱۹۱.    
۴۱. جاثیه/سوره۴۵، آیه۲۷.    
۴۲. حدید/سوره۵۷، آیه۱.    
۴۳. حدید/سوره۵۷، آیه۲.    
۴۴. حدید/سوره۵۷، آیه۵.    
۴۵. شوری/سوره۴۲، آیه۴۹.    
۴۶. شوری/سوره۴۲، آیه۵۰.    
۴۷. بقره/سوره۲، آیه۲۴۷.    
۴۸. آل عمران/سوره۳، آیه۲۶.    
۴۹. مائده/سوره۵، آیه۱۷.    
۵۰. اعراف/سوره۷، آیه۱۵۸.    
۵۱. جمعه/سوره۶۲، آیه۱.    
۵۲. جمعه/سوره۶۲، آیه۲.    
۵۳. بقره/سوره۲، آیه۱۰۷.    
۵۴. آل عمران/سوره۳، آیه۱۸۹.    
۵۵. مائده/سوره۵، آیه۱۷.    
۵۶. مائده/سوره۵، آیه۴۰.    
۵۷. طباطبائي، سيد محمد‌حسين، ترجمه تفسير الميزان، ج۵، ص۵۳۹.    
۵۸. مائده/سوره۵، آیه۱۲۰.    
۵۹. اعراف/سوره۷، آیه۱۵۸.    
۶۰. توبه/سوره۹، آیه۱۱۶.    
۶۱. رعد/سوره۱۳، آیه۱۶.    
۶۲. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۸۸.    
۶۳. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۸۹.    
۶۴. فرقان/سوره۲۵، آیه۲.    
۶۵. شوری/سوره۴۲، آیه۴۹.    
۶۶. زخرف/سوره۴۳، آیه۸۵.    
۶۷. طباطبائی، سیدمحمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۱۹۱.    
۶۸. جاثیه/سوره۴۵، آیه۲۷.    
۶۹. فتح/سوره۴۸، آیه۱۴.    
۷۰. بروج/سوره۸۵، آیه۸.    
۷۱. بروج/سوره۸۵، آیه۹.    
۷۲. طه/سوره۲۰، آیه۱۱۴.    
۷۳. فرقان/سوره۲۵، آیه۱.    
۷۴. فرقان/سوره۲۵، آیه۲.    
۷۵. مائده/سوره۵، آیه۴۰.    
۷۶. طباطبائي، سيد محمد‌حسين، ترجمه تفسير الميزان، ج۵، ص۵۳۹.    
۷۷. فتح/سوره۴۸، آیه۱۴.    
۷۸. مائده/سوره۵، آیه۳۸.    
۷۹. مائده/سوره۵، آیه۴۰.    
۸۰. طباطبائي، سيد محمد‌حسين، ترجمه تفسير الميزان، ج۵، ص۵۳۹.    
۸۱. بروج/سوره۸۵، آیه۸-۱۲.    
۸۲. مائده/سوره۵، آیه۱۷.    
۸۳. مائده/سوره۵، آیه۳۹.    
۸۴. مائده/سوره۵، آیه۴۰.    
۸۵. طباطبائي، سيد محمد‌حسين، ترجمه تفسير الميزان، ج۵، ص۵۳۹.    
۸۶. فتح/سوره۴۸، آیه۱۴.    
۸۷. رعد/سوره۱۳، آیه۴۱.    
۸۸. طبرسي، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۵ - ۶، ص۵۳.    



فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حاکمیت خدا»    



جعبه ابزار