امام به مفهوم نخست یا به صورت اضافه به کار مىرود- مانند امام جماعت و امام مسلمانان- و یا با قرینه و چنانچه بدون اضافه و قرینه به کار رود، مراد، معناى خاص آن مىباشد که موضوع این مقاله است و از آن به (امام عادل) یا (امام عدل) و یا «امام المسلمین» نیز تعبیر شده است.
از آنجا که صلوات بر پیامبر صلى الله علیه و آله ملازم با صلوات بر خاندان آن حضرت است، هر جا که صلوات بر آن حضرت واجب باشد- مانند خطبه نماز جمعه- صلوات بر آل او نیز به تبع، واجب خواهد بود و در مواردى که مستحب است- مانند هنگام ذکر نام آن حضرت- صلوات بر آل او نیز مستحب مىباشد.
آیات و روایات بسیارى بر عظمت و جلالت اهل بیت علیهم السلام تصریح دارد و فقها بر اساس آن فروعى را در بابهاى مختلف ذکر کردهاند، از جمله:
۱. حرمت مس اسامى امامان بدون طهارت به قول مشهور.
زیارت قبور امامان و حزن و اندوه و گریستن بر مصائب وارد بر ایشان به ویژه مصائب ابا عبد الله الحسین علیه السلام مستحب است.
آداب ویژهاى براى زیارت قبور امامان وارد شده که رعایت آنها براى زائر مستحب است.
که به درخواست وسیله براى توجه به سوى خداوند امر شده است، امرى راجح و مطلوب است.
تبرک به ایشان نیز که از مقربان درگاه الهى و از هر نوع پلیدیپاک هستند، امرى محبوب و پسندیده است.
در فقه به مواردى از تبرک اشاره شده است؛ از جمله
۱. ا ستحباب تبرک جستن به مشاهد مشرفه امامان.
۲. استحباب تبرک جستن به نامهاى امامان با نوشتن آنها بر کفن و جریدتین(۱۹)
و نامگذاری فرزندان به نام آنان.
از آنجا که منصب امامت همچون نبوت، منصبى الهى است و زمام آن به دست خداوند است، برخى فقیهان، الحاق مدعى امامت را به مدعى نبوت در وجوب کشتن وى، بىوجه ندانستهاند.
به قول مشهور، خمس به شش سهم تقسیم مىشود. سه سهم آن بعد از پیامبر صلى الله علیه و آله از آن امام علیه السلام است که از آن به سهم امام تعبیر مىشود و تصرف در آن بدون اذن امام جایز نیست. در زمان حضور امام، پرداخت تمامى خمس به وى واجب است، لیکن در زمان غیبت، در چگونگى آن اختلافاتى وجود دارد
انفال، ملک رسول خدا صلى الله علیه و آله و پس از ایشان، ملک امام علیه السلام است که هرگونه مصلحت دانست در آن تصرف مىکند و تصرف دیگران در آن بدون اذن امام جایز نیست
در صورتى که جهاد به اذن امام باشد، خمس غنایم ى که به دست مجاهدان اسلام مىافتد باید پرداخت شود و چنانچه بدون اذن باشد، همه آنها جزء انفال به شمار مىرود و ملک امام است
قضاوت، مستلزم تصرف در جان، مال و آبروی افراد است، از این جهت، نوعى ولایت به شمار مىرود. این ولایت براى پیامبر صلى الله علیه و آله و امام علیه السلام ثابت است و تصدى منصب قضاوت براى دیگران جز با نصب خاص یا عام یا اذن از سوى ایشان جایز نیست.
