• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حکم اطاعت (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



اطاعت به معنای تبعیت و پیروی و گردن نهادن به امر دیگری می‌باشد، و در قرآن کریم در آیات متعددی به آن اشاره شده است؛ گروهی اطاعتشان را واجب فرمود و سرانجام اطاعت گروهی را گمراهی معرفی نمود.

فهرست مندرجات

۱ - اطاعت از آیین ابراهیم
۲ - اطاعت از ائمه
۳ - اطاعت از اسراف کنندگان
۴ - اطاعت از اسلام
۵ - اطاعت از اشراف
۶ - اطاعت از اعراض کننده حق
۷ - اطاعت از اکثریت
۸ - اطاعت از انابه کنندگان
۹ - اطاعت از انبیا
۱۰ - اطاعت از اولوا الامر
۱۱ - اطاعت از اهل کتاب
۱۲ - اطاعت از باطل
۱۳ - اطاعت از بدسیرتان
۱۴ - اطاعت از بهترین سخن
۱۵ - اطاعت از پدر
۱۶ - اطاعت از جاهلان
۱۷ - اطاعت از جباران
۱۸ - اطاعت از جبرئیل
۱۹ - اطاعت از حق
۲۰ - اطاعت از خدا
۲۱ - اطاعت از راه مؤمنان
۲۲ - اطاعت از رهبران گمراه
۲۳ - اطاعت از سالکان راه خدا
۲۴ - اطاعت از سخن چینان
۲۵ - اطاعت از سوگندخوران پست
۲۶ - اطاعت از شاعران گمراهگر
۲۷ - اطاعت از شعیب
۲۸ - اطاعت از شوهر
۲۹ - اطاعت از شیطان
۳۰ - اطاعت از صادقان
۳۱ - اطاعت از صالح (علیه السلام)
۳۲ - اطاعت از صراط مستقیم
۳۳ - اطاعت از طاغوت
۳۴ - اطاعت از ظن
۳۵ - اطاعت از عیب جویان
۳۶ - اطاعت از عیسی
۳۷ - اطاعت از غافلان
۳۸ - اطاعت از فرماندهی
۳۹ - اطاعت از قرآن
۴۰ - اطاعت از کافران
۴۱ - اطاعت از گمراهان
۴۲ - اطاعت از گناهکاران
۴۳ - اطاعت از مادر
۴۴ - اطاعت از مانعان خیر
۴۵ - اطاعت از مانعان نماز
۴۶ - اطاعت از متجاوزان گناه پیشه
۴۷ - اطاعت از محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)
۴۸ - اطاعت از مشرکان
۴۹ - اطاعت از مفسدان
۵۰ - اطاعت از مکذبان
۵۱ - اطاعت از ملائکه
۵۲ - اطاعت از منافقان
۵۳ - اطاعت از موسی
۵۴ - اطاعت از ناسپاس
۵۵ - اطاعت از نصارا
۵۶ - اطاعت از نوح
۵۷ - اطاعت از نیاکان
۵۸ - اطاعت از وحی
۵۹ - اطاعت از هارون
۶۰ - اطاعت از هدایت شدگان
۶۱ - اطاعت از هواپرستان
۶۲ - اطاعت از هوای نفس
۶۳ - اطاعت از هود
۶۴ - اطاعت از یعقوب
۶۵ - اطاعت از یهود
۶۶ - پانویس
۶۷ - منبع


حکم اطاعت از آیین ابراهیم (قرآن)، خداوند متعال در قرآن کریم همگان را به اطاعت از دین حنیف ابراهیم (علیه‌السلام) دعوت می‌نماید.


حکم اطاعت از ائمه (قرآن)، خداوند در قرآن مجیدمؤمنان را به اطاعت از خویش و اطاعت از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) و اطاعت از اولوالامر امر می‌فرماید و مقصود از اولو الامر ائمه معصومین (علیهم‌السلام) می‌باشند.


اطاعت از اسراف کنندگان حرام است: «ولا تطیعوا امر المسرفین؛ و اطاعت فرمان مسرفان نکنید.»


حکم اطاعت از اسلام (قرآن)، خداوند در قرآن، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) را موظف به پیروی از شریعت اسلام می‌داند، و آن حضرت را مأمور می‌کند که تنها پیرو دین و فرامینی باشد که به وی وحی می‌شود، و از هواهای جاهلان که مخالف دین الهی هستند پیروی نکند.


حکم اطاعت از اشراف (قرآن)، خداوند متعال در قرآن کریم به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) امر فرموده تا از اشراف و متکبرانی که مؤمنان راستین را تحقیر می‌کنند، پیروی نکند و در مقابل فشارهای آنان برای طرد مؤمنان بی پیرایه استقامت بورزد.


اطاعت از اعراض کنندگان از حق جایز نیست: «ارءیت ان کذب وتولی• کلا لا تطعه...؛به من خبر ده اگر (این طغیانگر) تکذیب حق کند و به آن پشت نماید (چه سرنوشت دردناکی خواهد داشت؟ ) • چنان نیست که او می‌پندارد، هرگز او را اطاعت مکن...»


حکم اطاعت از اکثریت (قرآن)، بر خلاف آنچه در نظر بعضی مسلم است که اکثریتهای عددی همواره راه صحیح را می‌پیمایند قرآن در آیات متعددی این موضوع را نفی کرده و برای اکثریت عددی اهمیتی قائل نیست، و در حقیقت مقیاس را اکثریت کیفی میداند، نه کمی.


اطاعت و پیروی از انابه کنندگان مطلوب درگاه پروردگار است: «... واتبع سبیل من اناب الی...؛...و پیروی از راه کسانی بنما که به سوی من آمده‌اند...»


حکم اطاعت از انبیا (قرآن)، خداوند متعال در قرآن کریم اطاعت و انقیاد از انبیای الهی را واجب فرموده است.


حکم اطاعت از اولوا الامر (قرآن)، منظور از اولوا الامر رهـبران و امامان معصوم است، زیرا این تفسیر با اطلاق وجوب اطاعت که از آیه فوق استفاده میشود کاملا سازگار است، چون مقام عصمت امام، او را از هر گونه خطا و‌اشـتـبـاه و گناه حـفـظ مـیکند، و به این ترتیب فرمان او همانند فرمان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) بدون هیچگونه قید و شرطی واجب الاطاعه است.


حکم اطاعت از اهل کتاب (قرآن)، خداوند متعال در قرآن کریم، اطاعت و پیروی مسلمانان از اهل کتاب موجب شرک و کفر است.


پیروی از راههای باطل حرام است: «وان هـذا صرطی مستقیمـا فاتبعوه ولا تتبعوا السبل فتفرق بکم عن سبیله...؛و اینکه این راه مستقیم من است از آن پیروی کنید و از راههای مختلف (و انحرافی) پیروی نکنید که شما را از راه حق دور می‌سازد، این چیزی است که خداوند شما را به آن سفارش می‌کند تا پرهیزگار شوید.»


خداوند، از اطاعت انسانهای بداخلاق و بدسیرت نهی فرموده است: «ولا تطع کل حلاف مهین• عتل بعد ذلک زنیم؛ و اطاعت از کسی که بسیار سوگند یاد می‌کند و پست است مکن• علاوه بر اینها کینه توز و پرخور و خشن و بدنام است.»


گوش سپاری به سخنان و پیروی از بهترین آنها، مطلوب و مورد توصیه خداوند متعال است: «... فبشر عباد• الذین یستمعون القول فیتبعون احسنه اولـئک الذین هدهم الله واولـئک هم اولوا الالبـب؛ کسانی که از عبادت طاغوت اجتناب کردند و به سوی خداوند بازگشتند بشارت از آن آنها است، بنابراین بندگان مرا بشارت ده• کسانی که سخنان را می‌شنوند و از نیکوترین آنها پیروی می‌کنند، آنها کسانی هستند که خدا هدایتشان کرده، و آنها خردمندانند.»


حکم اطاعت از پدر (قرآن)، خداوند متعال در قرآن کریم سفارش فرمود که در صورتی که در خواست پدر و مادر مخالف اوامر و نواهی خداوند نباشد، اطاعت از آنها لازم و واجب است.


حکم اطاعت از جاهلان (قرآن)، خداوند متعال در قرآن مجید رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) را مأمور می‌کند که تنها پیرو دین و فرامینی باشد که به وی وحی می‌شود، و از هواهای جاهلان که مخالف دین الهی هستند پیروی نکند.


اطاعت از جباران و سرکشان جایز نیست: «وتلک عاد جحدوا بـایـت ربهم وعصوا رسله واتبعوا امر کل جبار عنید• واتبعوا فی هـذه الدنیا لعنة ویوم القیـمة الا ان عادا کفروا ربهم الا بعدا لعاد قوم هود؛ و این قوم عاد بود که آیات پروردگارشان را انکار کردند و رسولان او را معصیت نمودند و از فرمان هر ستمگر دشمن حق پیروی کردند•بدنبال آنها در این جهان لعنت (و نام ننگین) ماند و در قیامت (گفته می‌شود) بدانید عاد نسبت به پروردگارشان کفر ورزیدند، دور باد عاد، قوم هود ، (از رحمت خدا و خیر و سعادت).»


پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)در قرائت قرآن، مامور پیروی از جبرئیل امین شدند: «فاذا قرانـه فاتبع قرءانه؛و هنگامی که ما آن را خواندیم از آن پیروی کن.» (مقصود از «قرآنه» قرائت و منظور از «قراناه» قرائت جبرئیل به امر الهی است.)


پیروی از حق، مطلوب و مورد توصیه حق متعال است: «والذین ءامنوا وعملوا الصــلحـت وءامنوا بما نزل علی محمد وهو الحق من ربهم کفر عنهم سیـاتهم و اصلح بالهم• ذلک بان الذین کفروا اتبعوا البـطـل وان الذین ءامنوا اتبعوا الحق من ربهم...؛و کسانی که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند به آنچه بر محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نازل شده، و همه حق است و از سوی پروردگار، نیز ایمان آوردند خداوند گناهانشان را می‌بخشد و کارشان را اصلاح می‌کند•این به خاطر آن است که کافران از باطل پیروی کردند و مؤمنان از حقی که از سوی پروردگارشان بود...»


حکم اطاعت از خدا (قرآن)، در آیات متعددی از قرآن کریم ، مسأله اطاعت از خداوند و اجابت دعوت حق به صورتهای گوناگون بیان شده است.


اطاعت و پیروی از راه مؤمنان مورد توصیه خداوند متعال است: «ومن... ویتبع غیر سبیل المؤمنین نوله ما تولی ونصله جهنم وساءت مصیرا؛ کسی که ... از راهی جز راه مؤمنان پیروی کند ما او را به همان راه که می‌رود می‌بریم و به دوزخ داخل می‌کنیم و جایگاه بدی دارد.»


حکم اطاعت از رهبران گمراه (قرآن)، خداوند متعال در آیاتی از قرآن کریم به شرح حال کسانی که با پیروی از رهبران گمراه، خودر ا به هلاکت رسانیده اند، پرداخته است، و از زبان آنان می‌فرماید: « و (در این موقع) پیروان می‌گویند کاش بار دیگر ما به دنیا برمیگشتیم تا از این پیشوایان گمراه بیزاری جوئیم.»


پیروی از طریق سالکان راه خدا، در طی کردن مسیر انسانیت لازم است: «وان جـهداک علی ان تشرک بی ما لیس لک به علم فلا تطعهما وصاحبهما فی الدنیا معروفـا واتبع سبیل من اناب الی ثم الی...؛و هرگاه آنها تلاش کنند که موجودی را شریک من قرار دهی که از آن آگاهی نداری (بلکه می‌دانی باطل است) از آنها اطاعت مکن، ولی با آنها در دنیا به طرز شایسته‌ای رفتار کن، و پیروی از راه کسانی بنما که به سوی من آمده‌اند، سپس بازگشت همه شما به سوی من است و من شما را از آنچه عمل می‌کردید آگاه می‌کنم.» (مقصود از «من اناب الی» پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و مؤمنان است. )


اطاعت از سخن چینان، مذموم و ناپسند است: «ولا تطع... • هماز مشاء بنمیم؛ و اطاعت ...مکن•کسی که بسیار عیبجو و سخن چین است.»


اطاعت از سوگندخوران پست، حرم است: «ولا تطع کل حلاف مهین؛ و اطاعت از کسی که بسیار سوگند یاد می‌کند و پست است مکن!»


پیروی از شاعران گمراه کننده و بی هدف، ممنوع است: «والشعراء یتبعهم الغاوون• الم تر انهم فی کل واد یهیمون• وانهم یقولون ما لایفعلون؛ (پیامبر شاعر نیست) شعرا کسانی هستند که گمراهان از آنان پیروی می‌کنند! • آیا نمی‌بینی آنها در هر وادی سر گردانند• و سخنانی می‌گویند که عمل نمی‌کنند!»


حکم اطاعت از شعیب (قرآن)، حضرت شعیب (علیه‌السلام) در سرزمین مدین (شهری در جنوب شامات) و ایکه سکونت داشت، و بر اصحاب ایکه مبعوث شد و ایشان را به تقوا و پرهیزگاری دعوت نمود.


حکم اطاعت از شوهر (قرآن)، خانواده یـک واحـد کـوچـک اجـتماعی است و همانند یک اجتماع بزرگ باید رهبر و سرپرست واحدی داشته باشد، و در نتیجه مرد یا زن ، یکی باید رئیس خانواده و دیـگـری مـعـاون و تـحـت نـظـارت او بـاشد، قرآن در اینجا تصریح می‌کند که مقام سرپرستی باید به مرد داده شود.


حکم اطاعت از شیطان (قرآن)، خداوند در قرآن کریم مردم را از آلوده شدن به انحاء مختلف گمراهی توسط شیطان انذار می‌کند و از پیروی از گامهای شیطانی و دل بستن به وعده های پوچ ابلیس بر حذر می‌دارد.


اطاعت از مؤمنان صادق، واجب است: «یـایها الذین ءامنوا اتقوا الله وکونوا مع الصـدقین؛ ‌ای کسانی که ایمان آورده‌اید از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید و با صادقان باشید.»(در روایتی از امام صادق (علیه‌السّلام) مقصود از «کونوا مع الصادقین» در آیه به اطاعت از آنان تفسیر شده است.)


حکم اطاعت از صالح (قرآن)، خداوند متعال اطاعت از حضرت صالح (علیه‌السلام) را بر قوم ثمود واجب فرمود، ولی آن قوم طغیانگر پیغمبر خدا را تکذیب کردند.


اطاعت و پیروی از صراط مستقیم، برای رسیدن به مقصد لازم است: «وان هـذا صرطی مستقیمـا فاتبعوه...؛و اینکه این راه مستقیم من است از آن پیروی کنید...»


اطاعت از طاغوت ، امری حرام و درپی دارنده بدترین کیفرهاست: «قل هل انبئکم بشر من ذلک مثوبة عند الله من لعنه الله وغضب علیه وجعل منهم القردة والخنازیر وعبد الطـغوت اولـئک شر مکانـا واضل عن سواء السبیل؛ بگو: آیا شما را از کسانی که جایگاه و پاداششان بدتر از این است با خبر کنم!! کسانی که خداوند آنها را از رحمت خود دور ساخته و مورد خشم قرار داده (و مسخ کرده) و از آنها میمونها و خوکهائی قرار داده و پرستش بت کرده‌اند موقعیت و محل آنها بدتر است و از راه راست گمراهترند.»


حکم اطاعت از ظن (قرآن)، خداوند متعال در قرآن کریم کسانی را که از ظن و گمانهای بیجا پیروی می‌کنند، نکوهش می‌کند.


اطاعت از عیب جویان، مورد نهی خداوند متعال است: «ولا تطع کل... • هماز مشاء بنمیم؛ و اطاعت از کسی ...مکن•کسی که بسیار عیبجو و سخن چین است.»


حکم اطاعت از عیسی (قرآن)، بسیاری از پیامبران الهی بر قوم بنی اسرائیل مبعوث شدند، حضرت عیسی (‌علیه‌السلام) نیز بر این قوم مبعوث شد و از جانب خداوند امر به اطاعت از آن حضرت، بر ایشان نازل گردید.


حکم اطاعت از غافلان (قرآن)، خداوند متعال در قرآن کریم، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را از پیروی از کسانی که قلبشان غافل است، نهی فرموده است.


اطاعت از فرماندهی جنگ ، در میادین نبرد لازم است: «الم تر الی الملا من بنی اسرءیل من بعد موسی اذ قالوا لنبی لهم ابعث لنا ملکـا نقـتل فی سبیل الله قال هل عسیتم ان کتب علیکم القتال الا تقـتلوا قالوا وما لنا الا نقـتل فی سبیل الله وقد اخرجنا من دیـرنا وابنائنا فلما کتب علیهم القتال تولوا الا قلیلا منهم... • وقال لهم نبیهم ان الله قد بعث لکم طالوت ملکـا قالوا انی یکون له الملک علینا ونحن احق بالملک منه ولم یؤت سعة من المال... • فلما فصل طالوت بالجنود قال ان الله مبتلیکم بنهر فمن شرب منه فلیس منی ومن لم یطعمه فانه منی الا من اغترف غرفة بیده فشربوا منه الا قلیلا منهم...؛آیا مشاهده نکردی جمعی از بنی اسرائیل را بعد از موسی ، که به پیامبر خود گفتند: زمامدار (و فرماندهی) برای ما انتخاب کن! تا (زیر فرمان او) در راه خدا پیکار کنیم. پیامبر آنها گفت: شاید اگر دستور پیکار به شما داده شود، (سرپیچی کنید، و) در راه خدا، جهاد و پیکار نکنید! گفتند: چگونه ممکن است در راه خدا پیکار نکنیم، در حالی که از خانه‌ها و فرزندانمان رانده شده‌ایم، (و شهرهای ما به وسیله دشمن اشغال، و فرزندان ما اسیر شده اند)؟! اما هنگامی که دستور پیکار به آنها داده شد، جز عده کمی از آنان، همه سرپیچی کردند...• و پیامبرشان به آنها گفت: خداوند ( طالوت ) را برای زمامداری شما مبعوث (و انتخاب) کرده است، گفتند: چگونه او بر ما حکومت کند، با اینکه ما از او شایسته تریم، و او ثروت زیادی ندارد؟! ...• و هنگامی که طالوت (به فرماندهی لشکر بنی اسرائیل منصوب شد، و) سپاهیان را با خود بیرون برد، به آنها گفت: خداوند، شما را به وسیله یک نهر آب ، آزمایش می‌کند، آنها (که به هنگام تشنگی،) از آن بنوشند، از من نیستند، و آنها که جز یک پیمانه با دست خود، بیشتر از آن نخورند، از من هستند! جز عده کمی، همگی از آن آب نوشیدند...»


حکم اطاعت از قرآن (قرآن)، خداوند متعال در قرآن کریم کسانی را که بر پیروی از آباء و اجداد خویش اصرار می‌ورزند را نکوهش می‌کند و آنان را به پیروی از قرآن دعوت می‌فرماید.


حکم اطاعت از کافران (قرآن)، خداوند متعال مسلمانان را از پیروی از کافران، نهی فرموده است، زیرا آنان در تلاش هستند که شما را به کفر خودشان در آورند.


پیروی از هوا و هوس گمراهان، موجب گمراهی است: «... ولا تتبعوا اهواء قوم قد ضلوا من قبل واضلوا کثیرا وضلوا عن سواء السبیل؛ ... و از هوسهای جمعیتی که پیشتر از این گمراه شدند و دگران را گمراه کردند و از راه راست منحرف گشتند پیروی ننمائید.»


پیروی از گناهکاران، حرام است: «یـابت لاتعبد الشیطـن ان الشیطـن کان للرحمـن عصیـا؛ ای پدر! شیطان را پرستش مکن که شیطان نسبت به خداوند رحمن عصیانگر بود.»
«ولا تطع کل... • ... معتد اثیم؛و اطاعت از کسی ...مکن•... و تجاوزگر، و گناهکار است.»
«... ولا تطع منهم ءاثمـا...؛ ... و از هیچ گنهکار ...از آنان اطاعت مکن.»


خداوند متعال در قرآن کریم انسان را به احسان و نیکی به والدین توصیه می‌نماید.


اطاعت از مانعان خیر، جایز نیست: «ولا تطع کل... • مناع للخیر...؛و اطاعت از کسی ...مکن•و بسیار مانع کار خیر...است.»


ترک نماز، به جهت اطاعت از مانعان نماز، حرام است: «ارءیت الذی ینهی• عبدا اذا صلی• کلا لا تطعه واسجد واقترب؛ به من خبر ده آیا کسی که نهی می‌کند• بنده‌ای را به هنگامی که نماز می‌خواند (آیا مستحق عذاب الهی نیست)؟ • چنان نیست که او می‌پندارد، هرگز او را اطاعت مکن و سجده نما و تقرب جوی.»


اطاعت از متجاوزان گناه پیشه حرام است: «ولا تطع کل... • ... معتد اثیم؛ و اطاعت از کسی ...مکن•... تجاوزگر، و گناهکار است.»


اطاعت از محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، بر تمام مسلمانان واجب است: «یـایها الذین ءامنوا لاتقولوا رعنا وقولوا انظرنا واسمعوا...؛‌ای افراد با ایمان (هنگامی که از پیغمبر تقاضای مهلت برای درک آیات قرآن می‌کنید) نگوئید «راعنا» بلکه بگوئید «انظرنا» (زیرا کلمه اول هم به معنی ما را مهلت بده و هم بمعنی «ما را تحمیق کن» می‌باشد و دستاویزی برای دشمنان است) و آنچه به شما دستور داده می‌شود بشنوید ...»
«قل ان کنتم تحبون الله فاتبعونی... • قل اطیعوا الله والرسول فان تولوا فان الله لا یحب الکـفرین؛ بگو: اگر خدا را دوست میدارید، از من پیروی کنید!...•بگو: از خدا و فرستاده (او)، اطاعت کنید! و اگر سرپیچی کنید، خداوند کافران را دوست نمیدارد.»
«واطیعوا الله والرسول...؛و خدا و پیامبر را اطاعت کنید...»
«یـایها الذین ءامنوا... واطیعوا الرسول... منکم فان تنـزعتم فی شیء فردوه الی الله والرسول ان کنتم تؤمنون بالله والیوم الاخر...؛‌ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اطاعت کنید خدا را و اطاعت کنید پیامبر خدا و صاحبان امر را، و هر گاه در چیزی نزاع کردید آنرا به خدا و پیامبر ارجاع دهید اگر ایمان به خدا و روز رستاخیز دارید...»
«... واطیعوا الرسول واحذروا فان تولیتم فاعلموا انما علی رسولنا البلـغ المبین؛... و اطاعت پیامبر کنید و (از مخالفت فرمان او) بترسید، و اگر روی برگردانید (و مخالفت نمائید مستحق مجازات خواهید بود) و بدانید بر پیامبر ما جز ابلاغ آشکار چیز دیگری نیست (و این وظیفه را در برابر شما انجام داده است).»
«قل یـایها الناس انی رسول الله الیکم جمیعـا... واتبعوه...؛بگو: ‌ای مردم! من فرستاده خدا به سوی همه شما هستم...و از او پیروی کنید ...»
«... واطیعوا الله ورسوله ان کنتم مؤمنین؛ ...و اطاعت خدا و پیامبرش را کنید اگر ایمان دارید.»
«یـایهاالذین ءامنوا اطیعوا الله ورسوله ولا تولوا عنه وانتم تسمعون؛ ‌ای کسانی که ایمان آورده‌اید اطاعت خدا و پیامبرش را کنید و سرپیچی ننمائید در حالی که سخنان او را می‌شنوید.»
«یـایها الذین ءامنوا استجیبوا لله وللرسول اذا دعاکم لما یحییکم واعلموا ان الله یحول بین المرء وقلبه وانه الیه تحشرون؛‌ای کسانی که ایمان آورده‌اید دعوت خدا و پیامبر را اجابت کنید هنگامی که شما را به سوی چیزی می‌خواند که مایه حیاتتان است و بدانید خداوند میان انسان و قلب او حائل می‌شود و اینکه همه شما نزد او (در قیامت) اجتماع خواهید کرد.»
«واطیعوا الله ورسوله...؛و اطاعت (فرمان) خدا و پیامبرش نمائید...»
«ما کان لاهل المدینة ومن حولهم من الاعراب ان یتخلفوا عن رسول الله...؛سزاوار نیست که اهل مدینه و بادیه نشینانی که اطراف آنها هستند از رسول خدا تخلف جویند...»
«قل اطیعوا الله واطیعوا الرسول فان تولوا فانما علیه ما حمل وعلیکم ما حملتم وان تطیعوه تهتدوا وما علی الرسول الا البلـغ المبین• ... واطیعوا الرسول...؛بگو اطاعت خدا و اطاعت پیامبرش کنید، و اگر سرپیچی کنید پیامبر مسئول اعمال خویش است و شما مسئول اعمال خود، اما اگر از او اطاعت کنید هدایت خواهید شد، و بر پیامبر چیزی جز ابلاغ آشکار نیست• ...و رسول (خدا) را اطاعت کنید...»


حکم اطاعت از مشرکان (قرآن)، خداوند متعال مسلمانان را از اطاعت از مشرکان نهی می‌فرماید و به ایشان یادآور می‌شود که شیاطین به دوستان خود مطالبی القا می‌کنند تا با شما به مجادله برخیزند و اگر از آنها اطاعت کنید شما هم مشرک خواهید بود.



حکم اطاعت از مفسدان (قرآن)، خداوند متعال مسلمانان را از اطاعت از مفسدان و کسانی که قصد اصلاح را ندارند، نهی فرموده است.


حکم اطاعت از مکذبان (قرآن)، خدای تعالی در قرآن کریم ، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) را از تبعیت از تکذیب کنندگان آیات خدا نهی فرموده است.


حکم اطاعت از ملائکه (قرآن)، خداوند متعال برای نجات مؤمنان قوم حضرت لوط (علیه‌السّلام) ، ملائکه را فرستاد، تا به امر خداوند آنان را مخفیانه و در دل شب از شهر خارج کنند.


خداوند مسلمین را از اطاعت از منافقان برحذر می‌دارد: «یـایها النبی اتق الله ولا تطع الکـفرین والمنـفقین...؛‌ای پیامبر تقوی الهی پیشه کن و از کافران و منافقان اطاعت منما...»
«ولا تطع الکـفرین والمنـفقین...؛و از کافران و منافقان اطاعت مکن...»


حکم اطاعت از موسی (قرآن)، خداوند تعالی به حضرت موسی (علیه‌السلام) وحی کرد تا بنی اسرائیل را به وارد در سرزمین مقدس نماید، اما ایشان مطابق خوی سرکش خویش، از اطاعت از پیامبر خدا سرپیچی کردند و سالهل در بیابانها سرگردان شدند.


اطاعت از ناسپاسان، مورد نهی خداوند است: «فاصبر لحکم ربک ولا تطع منهم ءاثمـا او کفورا؛پس در ( تبلیغ و اجرای) حکم پروردگارت شکیبا باش، و از هیچ گنهکار و کافری از آنان اطاعت مکن.»


پیروی از هوا و هوس نصارا، مورد نهی خداوند متعال است: «ولن ترضی عنک الیهود ولاالنصـری حتی تتبع ملتهم قل ان هدی الله هو الهدی ولئن اتبعت اهواءهم بعد الذی جاءک من العلم ما لک من الله من ولی ولا نصیر؛هرگز یهود و نصاری از تو راضی نخواهند شد تا (بطور کامل تسلیم خواسته‌های آنها شوی و) از آئین (تحریف یافته) آنان پیروی کنی بگو هدایت تنها هدایت الهی است، و اگر از هوی و هوسهای آنها پیروی کنی، بعد از آنکه آگاه شدهای هیچ سرپرست و یاوری از ناحیه خدا برای تو نخواهد بود.»


حکم اطاعت از نوح (قرآن)، نخستین شریعتی که خداوند متعال برای هدایت خلق فرستاد، شریعتی بود که توسط حضرت نوح (علیه‌السلام) آن را به مردم ابلاغ کرد، تا مردم را از عذاب خدا بترساند و به تقوای الهی دعوت نماید.


حکم اطاعت از نیاکان (قرآن)، هنگامی که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)مردم را به پیروی از قرآن دعوت می‌نمود، آنان می‌گفتند که ما آئین آباء و اجداد خویش را به خاطر دین تازه تو رها نمی‌کنیم، و اطاعت از نیاکان خویش را خوشتر داریم.


اطاعت و پیروی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از وحی، بر آن حضرت واجب بود: «واتبع مایوحی الیک...؛و از آنچه بر تو وحی می‌شود پیروی کن ...»


حکم اطاعت از هارون (قرآن)، بنی اسرائیل از جانب خدای متعال، مامور شدند که در زمان غیبت حضرت موسی (علیه‌السلام) ، از برادرش حضرت هارون (علیه‌السلام) ، اطاعت کنند، اما ایشان به گوساله پرستی روی آورده اند و دچار فتنه سامری شدند.


پیروی از هدایت شدگان، امری واجب و مورد توصیه خداوند است: «واذا قیل لهم اتبعوا ما انزل الله قالوا بل نتبع ما الفینا علیه ءاباءنا اولو کان ءاباؤهم لایعقلون شیــا ولا یهتدون؛ و هنگامی که به آنها گفته شود از آنچه خدا نازل کرده است پیروی کنید، می‌گویند: بلکه ما از آنچه پدران خود را بر آن یافتیم پیروی می‌نمائیم، آیا نه این است که پدران آنها چیزی نمی‌فهمیدند و هدایت نیافتند؟!»


حکم اطاعت از هواپرستان (قرآن)، خداوند متعال در قرآن مجید ، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) را از پیروی از امیال هواپرستان نهی فرموده است.


حکم اطاعت از هوای نفس (قرآن)، خداوند متعال در قرآن مجید ، در آیات متعدد و به مناسبتهای مختلف، مردم را از پیروی کردن از هوای نفس بر حذر می‌دارد.


حکم اطاعت از هود (قرآن)، قوم هود ، به امر الهی، مامور پیروی از آن حضرت بودند.


حکم اطاعت از یعقوب (قرآن)، هنگامی که فرزندان یعقوب (علیه‌السلام) به خاطر خشکسالی، برای گرفتن آذوقه قصد مصر کردند، پدر به ایشان امر فرمود که همگی از یک دروازه وارد مصر نشوند، بلکه از درهای متعدد وارد گردند.


حکم اطاعت از یهود (قرآن)، خداوند در قرآن مجید به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) را از پیروی از اهل کتاب برحذر داشته و می‌فرماید: «اگر از هوی و هوسهای آنها پیروی کنی، بعد از آنکه آگاه شده ای هیچ سرپرست و یاوری از ناحیه خدا برای تو نخواهد بود.»


۱. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۵۱.    
۲. علق/سوره۹۶، آیه۱۳.    
۳. علق/سوره۹۶، آیه۱۹.    
۴. لقمان/سوره۳۱، آیه۱۵.    
۵. انعام/سوره۶، آیه۱۵۳.    
۶. قلم/سوره۶۸، آیه۱۰.    
۷. قلم/سوره۶۸، آیه۱۳.    
۸. زمر/سوره۳۹، آیه۱۷.    
۹. زمر/سوره۳۹، آیه۱۸.    
۱۰. هود/سوره۱۱، آیه۵۹.    
۱۱. هود/سوره۱۱، آیه۶۰.    
۱۲. قیامت/سوره۷۵، آیه۱۸.    
۱۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱۰، ص۱۹۷.    
۱۴. محمد/سوره۴۷، آیه۲.    
۱۵. محمد/سوره۴۷، آیه۳.    
۱۶. نساء/سوره۴، آیه۱۱۵.    
۱۷. لقمان/سوره۳۱، آیه۱۵.    
۱۸. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۸، ص۸۲.    
۱۹. قلم/سوره۶۸، آیه۱۰.    
۲۰. قلم/سوره۶۸، آیه۱۱.    
۲۱. قلم/سوره۶۸، آیه۱۰.    
۲۲. شعراء/سوره۲۶، آیه۲۲۴ - ۲۲۶.    
۲۳. توبه/سوره۹، آیه۱۱۹.    
۲۴. عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر عیاشی، ج۲، ص۱۱۷، ح ۱۵۶.    
۲۵. انعام/سوره۶، آیه۱۵۳.    
۲۶. مائده/سوره۵، آیه۶۰.    
۲۷. قلم/سوره۶۸، آیه۱۰.    
۲۸. قلم/سوره۶۸، آیه۱۱.    
۲۹. بقره/سوره۲، آیه۲۴۶.    
۳۰. بقره/سوره۲، آیه۲۴۷.    
۳۱. بقره/سوره۲، آیه۲۴۹.    
۳۲. مائده/سوره۵، آیه۷۷.    
۳۳. مریم/سوره۱۹، آیه۴۴.    
۳۴. قلم/سوره۶۸، آیه۱۰.    
۳۵. قلم/سوره۶۸، آیه۱۲.    
۳۶. انسان/سوره۷۶، آیه۲۴.    
۳۷. قلم/سوره۶۸، آیه۱۰.    
۳۸. قلم/سوره۶۸، آیه۱۲.    
۳۹. علق/سوره۹۶، آیه۹.    
۴۰. علق/سوره۹۶، آیه۱۰.    
۴۱. علق/سوره۹۶، آیه۱۹.    
۴۲. قلم/سوره۶۸، آیه۱۰.    
۴۳. قلم/سوره۶۸، آیه۱۲.    
۴۴. بقره/سوره۲، آیه۱۰۴.    
۴۵. آل عمران/سوره۳، آیه۳۱.    
۴۶. آل عمران/سوره۳، آیه۳۲.    
۴۷. آل عمران/سوره۳، آیه۱۳۲.    
۴۸. نساء/سوره۴، آیه۵۹.    
۴۹. مائده/سوره۵، آیه۹۲.    
۵۰. اعراف/سوره۷، آیه۱۵۸.    
۵۱. انفال/سوره۸، آیه۱.    
۵۲. انفال/سوره۸، آیه۲۰.    
۵۳. انفال/سوره۸، آیه۲۴.    
۵۴. انفال/سوره۸، آیه۴۶.    
۵۵. توبه/سوره۹، آیه۱۲۰.    
۵۶. نور/سوره۲۴، آیه۵۴.    
۵۷. نور/سوره۲۴، آیه۵۶.    
۵۸. احزاب/سوره۳۳، آیه۱.    
۵۹. احزاب/سوره۳۳، آیه۴۸.    
۶۰. انسان/سوره۷۶، آیه۲۴.    
۶۱. بقره/سوره۲، آیه۱۲۰.    
۶۲. یونس/سوره۱۰، آیه۱۰۹.    
۶۳. بقره/سوره۲، آیه۱۷۰.    



فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حکم اطاعت».    



جعبه ابزار